روز سه‌­شنبه نوزدهم دی­‌ماه 1402 در دانشکده ادبیات فارسی و زبان­‌های خارجی دانشگاه سمنان جلسه دفاع از رساله دکتری خانم مریم اسفندیاری، دانشجوی رشته زبان و ادبیات فارسی، از ساعت 13 تا 15.30 برگزار شد. موضوع این رساله عبارت بود از «بحث در باب موضوع، روش و غایت نقد روانشناختی فرگشتی در ادبیات، مطالعه موردی: رمان سمفونی مردگان»، که به راهنمایی حسن اکبری بیرق و مشاوره دکتر محمد رضایی تدوین شده­‌است. در این جلسه دکتر یوسف نوظهور، عضو هیأت علمی گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی و دکتر حسن یعقوبی و دکتر سیدحسن طباطبائی به عنوان داوران داخلی از دانشگاه سمنان حضور داشتند. نمره نهایی این رساله دکتری که در نوع خود در زبان فارسی بی­پیشینه است، از سوی هیأت محترم داوران، بیست اعلام شد.

خلاصه­‌ای از رساله مزبور از این قرار است:

موضوع محوری این رساله پژوهشی، معرفی روان‌‌شناسی فرگشتی و به تبع آن تأثیر این رویکرد روان­شناختی بر ادبیات و نقد ادبی است. همچنین کاربست نقد ادبی برپایه روان‌‌شناسی فرگشتی در تحلیل آثار داستانی و ارزیابی کارآمدی نگاه روان‌‌شناختی فرگشتی در بازنمایی محتوای این آثار، مطمح نظر این رساله می‌‌باشد.

بر این اساس، پس از بیان مسأله، ابتدا پیشینه «نظریه فرگشت» و مدعای اصلی آن روایت شده، سپس گزارشی مجمل از داروینیسم ادبی ارائه و نشان داده‌‌‌‌شده‌‌است که روان‌‌شناسی فرگشتی برچه پایه‌‌هایی استوار می‌‌باشد. در این راستا به تبیین این موضوع پرداخته شده‌‌است که نقد روانشناختی ادبی برپایه نظریه فرگشت در پی شناسایی نیازهای اساسی و مشترک انسان ازجمله: جذّابیّت جنسی، فرزند آوری، موقعیت اجتماعی، حسادت، خشونت، رقابت و نظایر آن است که در مطاوی متون ادبی نهفته ‌‌است. ازاین‌رو بر پایه روانشناسی و زیست‌‌شناسی فرگشتی، ضمن ارائه خوانشی جدید از متون ادبی داستانی، به کاوش در شخصیت‌های رمان فارسی سمفونی مردگان، اثر عباس معروفی با روشی توصیفی-تحلیلی، و متکی به انسان‌‌شناسی و روانشناسی داروینیستی، پرداخته‌شده است.

نتیجه نقد روان‌‌شناختی فرگشتی رمان‌‌ مزبوردر پژوهش حاضر این بود که این شیوه نقد، ظرفیت بازنمایی محتوای زیستی متون داستانی را دارا بوده و طبیعت انسانی را، به عنوان یک موجود زنده در کنار دیگر موجودات، به تصویر می‌کشد و آشکار می‌‌سازد که مطابق نظریه فرگشت تمامی تکاپوهای آدمی برای رفع نیازهای اولیه و ادامه حیات و بقای نسل خود است. این مدعا با تحلیل روانشناختی کاراکترهای رمان سمفونی مردگان، که نمونه مناسبی برای خوانش به این روش انتقادی است، در این رساله تقویت و پشتیبانی شده‌‌است.

کلیدواژه‌ها: داروینیسم، روان‌‌شناسی فرگشتی، رمان فارسی قرن 14 خورشید ی، سمفونی مردگان، عباس معروفی